Tiyatro Terimleri

Tiyatro, insanlık tarihinin büyük bir kısmına refakat eden oldukça köklü bir geçmişe sahip olan insani bir uğraşıdır. Tarihsel süreç içerisinde toplumların gelişmişlik seviyesinin belirlenmesinden toplumun ileriye doğru bir adım atabilmesi adına gücün eleştirilmesi gibi çok kritik işlevleri bulunmaktadır. Bu kapsamda tiyatro terimleri de aynı tarihsel süreç içerisinde geniş bir yelpaze kazanmış ve bu üstün sanatsal faaliyete yönelik bir terminolojiyi ortaya çıkarmıştır.

Ana Başlıklar;

Tiyatro Terimleri

Tiyatro terimleri sözlüğü adı verilen sözlükler aracılığıyla sadece tiyatro yapma konusunda eylemde bulunan oyuncuların değil aynı zamanda izleyicilerin ve tiyatro severlerin de bu terminolojiye hakim olması sağlanmıştır. Bu sözlükler çoğunlukla tiyatroda kullanılan tüm terimleri içeriği gibi aynı zamanda tiyatronun bileşenleri hakkında da fikir sahibi olunmasını sağlamaktadır.

Tiyatro terimleri edebiyat kapsamında da önemli bir yere sahiptir. Özellikle tiyatronun yazınsal eserlerinin edebi değerleri, tarihin her döneminde edebiyatın nasıl bir güzergah belirleyeceği ve nasıl şekilleneceği gibi durumlarda oldukça belirleyici bir role sahip olmuştur. Bu bağlamda Tiyatro terimleri ve anlamları tarih sahnesi içerisinde sahip oldukları önem nedeniyle düşünüldüğünden daha kritik bir işleve sahiptir.

Çünkü tiyatro terimleri ve anlamları insanın dünyayı, insanı, tabiatı, şeyleri ve eşyaları anlama konusunda ufuk açıcı bir niteliğe sahiptir. Bu nitelik herhangi bir olay, durum ya da olgu karşısında insanın nasıl bir tepki vereceğine yönelik önemli veri sunar.

Tiyatro Terimleri Sözlüğü

Tiyatro terimleri sözlüğü günümüzde tiyatrolarda ve tiyatroyu anlatırken kullanılan tüm terminolojiyi içermektedir. Hiçbir boşluk olmadan oluşturulan bu içerikler ile tiyatro terminolojisi hakkında fikir sahibi olmak isteyen herkesin kavramlar üzerinden insanı insana anlatma sanatı olan tiyatroyu anlaması ve anladıklarını tiyatro düzleminde anlamlandırması mümkündür.

Tiyatro Terimleri ve Anlamları

Tiyatronun tüm bileşenleri kapsamında birbirinden ayrılarak kategorize edilen tiyatro terimleri ve anlamları gelen olarak şu şekildedir:

Tiyatronun Kendisine Yönelik Tiyatro Terimleri

Tiyatro terimleri kısaca farklı başlıklar altında tanımlanmalıdır. Doğru bir kategorizasyon tiyatro konusunda anlaşılmak istenen her şeyin en efektif şekilde elde edilebilmesini sağlar. Bu bağlamda tiyatronun kendisine yönelik tiyatro terimleri şu şekilde sıralanabilir:

Skeç

Oyuncu ve karakter sayısı bakımından daha az mizahi ve basit içeriğe sahip olan oyunlar

Senaryo

Oynanacak tiyatro oyunun yazılı metnin ve kurgusunun bulunduğu içerik

Temaşa

Tiyatro oyunun bir diğer ismidir veya piyes olarak da anılmaktadır.

Temsil

Senaryo aracılığıyla inşa edilen metinlerin tiyatro sahnesinde oynanması

Revü

Tiyatro oyunlarından önce gösterimi yapılan ve büyük oranda dans ve büyük oranda müzik ile dans içeren küçük oyun

Rejisör

Tiyatro oyunu kapsamında senaryoda bulunan karakterlere rolleri dağıtan ve oyunun genel düzenlenmesi ile sorumlu olan kişi

Reji

Reji bir ya da birden fazla kişiden oluşabildiği gibi temel görevi oyunun yönetilmesidir.

Muhavere

Tiyatro oyunu içerisinde olan oyuncuların oyun kapsamında yaptıkları konuşmalar bütünü

Mizansen

Senaryosu yazılmış tiyatro oyunun sahneye konulması

Kurgu

Birçok farklı şekilde yapılabilen kurgu özel parçaların veya şeylerin bir araya getirilmesi anlıma gelmektedir.

Fasıl

Tiyatro oyunlarında bölüm ya da perde adı verilen her bir parçanın bir diğer ismidir.

Tiyatro Yapma Biçimine Göre Tiyatro Terimleri

Tiyatro terimleri kısaca tiyatronun nasıl yapıldığına cevap verme özelliğine de sahiptir. Bu özelliği ile kelimeler aracılığıyla tiyatronun nasıl bir uğraşı olduğu hakkında fikir sahibi olunması mümkündür. Tiyatro yapma biçimine göre tiyatro terimleri genel hatlarıyla şu şekildedir:

Kabare

Çoğunlukla politik ve toplumsal güncel olaylara yönelik alt metni olan ve eleştirel niteliği bulunan oyunlar bütünü veya bu oyunların sahnelenmesi durumu

Tuluat

Kısmi olarak doğaçlama ile aynı anlama gelen “Tuluat”, herhangi bir yazılı metin olmadan oynanan tiyatro oyunları anlamına gelmektedir.

Vodvil

Yoğun bir güldürünün olmadığı çoğunlukla eğlenceli konuların içeriğini oluşturduğu hareketli bir yapıya sahip tiyatro oyunu

Orta Oyunu

Köklü bir geçmişe sahip olan ve tiyatronun fiziki gereklilikleri olmadan halk arasında dekor ve sahne gibi unsurlar olmadan oynan oyun

Komedya

Özellikle insanların ya da toplumların gülünecek özelliklerinin merkeze alındığı tiyatro biçimi

Fars

Basit içeriğe sahip örgü ya da örgülerden oluşan, hareketli komedi oyunu

Dram

Yaşam içerisinde acı ve komik olayların harman içerisinde izleyicilere sunulduğu tiyatro oyunu

Tragedya

Antik Yunan döneminde ortaya çıkmış ve tiyatronun ekseriyetini belirlemiş insani duyguların -büyük oranda acı ve korku- ön plana çıktığı tiyatro oyunu

Bale

Dans ya da benzeri eylemler ile tiyatro konusunu oluşturan içeriğin anlatıldığı sözsüz ve müzikli oyun

Tiyatroda Eyleme Dayalı Terimler

Tiyatro nedir? merak edenler için; tiyatro, en genel anlamıyla insanı insana anlatma sanatıdır ve bu sanatın en önemli ögeleri ise tiyatro sahnesinde gerçekleştirilen eylemlerdir. Tiyatroda eyleme dayalı terimler şu şekildedir:

Dramatize Etmek

Edebi mahiyete sahip bir tiyatro eserini televizyon veya diğer unsurlarda sahnelemek

Monolog

Tiyatro oyunlarında oyuncunun tek başına yapmış olduğu konuşma

Dublaj

Tiyatro oyunun sergilendiği topluluğun ana dili dışında yazılmış olması durumlarında, eserin tercüme edilmesi işlemi

Doğaçlama

Tiyatro oyunlarında oyuncuların spontene şekilde gerçekleştirdiği konuşmalar ve roller

Tiyatroda Rollere Yönelik Terimler

Tiyatro terimleri ve anlamları kapsamında tiyatro oyunlarında oyuncuların rollerine ilişkin terimleri şu şekildedir:

Pandomim

Herhangi bir söz ya da tiradın olmadığı tamamen jest, mimik ve hareketlere dayalı tiyatro oyunu

Melodram

Sıra dışı bir gerilime sahip olan ve yüksek oranda hüzün, korku ve duygusallığın bulunduğu tiyatro oyunu

Opera

Müziğin merkezde olduğu ve yüksek sesle söylenen şarkıların bulunduğu tiyatro oyunu

Kondülit

Tiyatro oyunlarında henüz sahneye gelmemiş oyuncunun rol sırasının geldiğini hatırlatmakla yükümlü tiyatro görevlisi

Epizot

Çoğunlukla Yunan Tragedyalarında sahnelenen oyunun öğelerinin yansıtıldığı bölümlere verilen isim

Oyunculara Yönelik Tiyatro Terimleri

Tiyatronun eyleme dayalı bir sanat haline dönüşmesini sağlayan ve yazınsal bir sanat ürünü olmaktan eyleme dayalı bir sanatsal faaliyet olmasına neden olan oyunculara yönelik tiyatro terimleri ise şu şekildedir:

Aktris

Kadın tiyatro oyuncusu

Aktör

Erkek tiyatro oyuncusu

Tirat

Tiyatro oyunları içerisinde oyuncuların diğer oyuncuların hiçbir müdahalesi olmadan uzun süreli olarak gerçekleştirdikleri konuşmalar

Rol

Yazınsal tiyatro eserinde bulunan karakterlerin, tiyatro oyuncuları aracılığıyla sahnede canlandırılması

Suflör

Bazı durumlarda tiyatro oyuncularının oyun sözlerini unutması veya zorunlulukla bu durumu gerekli olduğu hallerde oyunculara sözleri anımsatan görevli

Dublör

Tiyatro oyunlarında asil oyuncu yerine oynamak adına yedek olarak bekleyen oyuncu

Replik

Tiyatro oyunu içerisinde oyuncuların birbirlerine söyledikleri her bir söz

Diyalog

İki veya daha fazla sayıdan oluşan oyuncuların sahnede yaptıkları karşılıklı konuşmalar bütünü

Operet

Büyük oranda eğlence içeren konular, durumlar, olaylay veya olgular üzerine yazılmış olan tiyatro oyunu

Jest

Tiyatro oyunlarında oyuncuların el, ayak ve kol ile yapmış oldukları hareketler bütünü

Figuran

Çoğunlukla tiyatro oyunun ana ekibinde bulunmayan ve hiç ya da az konuşan, sahneyi doldurmakla görevli görüntü amaçlı kullanılan tiyatro oyuncusu

Mimik

Tiyatro oyuncularının oyun esnasında yüz bölgesi ile yapmış oldukları hareketler. Çoğunlukla kaş, göz ve ağız hareketlerinden oluşur.

Meddah

Tiyatro oyunlarında hareketler ve taklitler aracılığıyla hikaye anlatan oyuncu

Koro

Kadın ya da erkek fark etmeksizin kalabalık bir niteliğe sahip olan şarkıcılar grubu

Dekorlar ve Eşyaları İçeren Tiyatro Terimleri

Tiyatronun vazgeçilmez unsurlarından biri de şüphesiz büyük oranda dekorlardan oluşan fiziki nesnelerdir. Oyuncuları veya sahneyi kapsayan bu fiziki dokunuşlar, tiyatro metni ile uyumlu şekilde düşünülerek yer verilen özel nesneler bütünüdür. Pek çok tiyatro oyununda özel olarak anlamlar içeren dekorlar, aynı zamanda eserin daha canlı ve güçlü bir şekilde izleyiciye geçirilebilmesine de doğrudan katkı sağlamaktadır. Tiyatro terimleri ve anlamları kapsamında tiyatronun fiziki alanını kapsayan terimler şu şekildedir:

Sahne

Tiyatro oyununun sergilendiği alan

Kulis

Oyuncuların beklediği alan. Tiyatro sahnesinin bir bölümü

Perde

Fiziki olarak karşılığı bulunan tiyatro oyunlarında sahneyi kapatan eşya. Tiyatro oyunlarının her bir bölümüne verilen isim

Dekor

Yazınsal tiyatro oyunlarının sahnelenebilmesi için gerekli olan tüm eşyalara verilen genel isim

Kostüm

Tiyatro oyunlarında oyuncuların gerçekleştirecekleri rolleri ve karakterler gereğince giymek durumunda oldukları kıyafetler

Makyaj

Oyun için gerekli olan ve rol gereğince oyunculara uygulanması gereken saç, yüz ya da vücut üzerinde gerçekleşen değişiklik işlemlerinin bütünü